En çok övgü aldığım kısım; sabırlı olmam, hisselerim çok düşse de sakin kalabilmem. Bu konuda etrafımdan en çok duyduğum sorular:
"Bunu nasıl başarıyorsun?"
"Hissen düşerken nasıl moralini bozmuyorsun?"
"Nasıl sakin kalabiliyorsun?"
Kendimden örnek vererek size bir takım önerilerde bulunmak istiyorum.
Hisse seçmek özellikle uzun ve orta vade yatırımda işin ufak bir kısmını oluşturur. Tabiiki bu ufak kısım çok önemlidir ama güzel bir araştırmayla, işi öğrenerek bu kısmı aşabilirsiniz.
Asıl olay ise psikolojidir.
Aşağıdaki tavsiyelerin öncesinde şunu söylemem gerek. En önemli şey sizin karakteriniz.
Kendinizi iyi tanıyıp, yatırım karakterinizi oluşturmanız gerekiyor. Ama özellikle bunu yaparken etrafınızdaki ortamı da iyi ayarlamanız gerekiyor.
Arkadaş çevreniz ve sosyal medya bence bu işin ana unsurları. Özellikle bu ikisine dikkat ederseniz psikolojiyi yönetmek çok daha kolaylaşıyor.
Gelelim tavsiyelerime, bu tavsiyeler uzun yıllar sonunda sonuç olarak çıkardığım ve hepsini birebir yaşayıp tecrübe edindiğim tavsiyelerdir.
1.Anlık fiyat takibi yapmayı bırakın.
Herşeyin başı bu. En önemlisi, çoğu kişide görüyorum. Uzun vade yatırım yapıyorum diyenler bile önlerinde ekran açık tüm gün fiyatları izliyorlar.
Sizin ekranı açacağınız tek yer 3 ayda bir yayınlanan bilançolar. Bu bilançolarda herşey yolundaysa, hedef bir fiyatınız da varsa her gün her saat her dakika ekran açıp takip etmenize gerek yok.
Tabiiki illa bakıyoruz fiyatlara ama benim genelde yaptığım akşam seans kapandıktan sonra bugün neler olmuş diye kontrol etmek. Gün içinde eğer bir alım/satım işlemi yapmayacaksak açıp fiyatları kontrol etmenin de bir manası yok.
Ne kadar fazla "gereksiz" bilgi, o kadar fazla kafa karışıklığıdır. Tekniğe göre veya kısa vadeli işlemler yapmıyorsanız bir sürü ekran satın almanın, grafik izlemenin bir manası yok.
2.Olumsuz kişileri etrafınızdan, sosyal medyanızdan temizleyin.
En önemli alınacak derslerden. Aslında bunu sadece yatırım için değil, kendi hayatınız/psikolojiniz içinde söylüyorum. Hayatınızın kalitesini de artıracak bir nokta.
Yatırım için konuşacak olursak devamlı yatırım yaptığı ülkeyi-borsayı-hisseyi kötüleyenlerden uzak durun. Böyle kişiler illa etrafınızda vardır, devamlı olumsuzdan bahsederler, neden yatırım yapılmayacağını, neden başarılı olamayacağınızı anlatır dururlar. Hep en kötü örnekleri verir, hep en olmayacak kriz senaryolarını, komplo teorilerini anlatırlar. Siz etkilenmem deseniz bile her gün gördüğünüz/okuduğunuz için illa etkilenirsiniz.
Emin olun bu kişiler hem psikolojinize hem de cebinize en büyük zararı verirler. Bunları etrafınızdan veya sosyal medyanızdan temizleyin. Her zaman gözünüzün önünde olmasınlar.
3.Duygularını en uç noktalarda yaşayan kişilerden uzak durun.
Bu grup da en çok uzak durulacakların başında geliyor. Bunlar için hissesi yükseldiğinde herşey mükemmeldir, şirketle ilgili en ufak bir eleştiriye bile tahammülleri yoktur. Uzaya merdiven döşemiştir o sırada, hissesi hiç bir zaman pahalı değildir, hep şirketin olumlu taraflarını, güzelliklerini, hatta geleceğe yönelik hayallerini anlatır.
Ama gelgelelim hisse düşmeye başladı. Bu sefer aldığı şirkete lanet okur, borsaya, ülkeye demediğini bırakmaz. Şirketin olur olmaz tüm risklerini, kötülüklerini anlatır. Bu da sizi dibe çeker, en satmamanız gereken durumda bile hissenizi satmanıza neden olur.
Bizim bir abimiz vardı, aynı böyleydi.Hisse yükselirken en güzel şeyleri yazıyordu ama hisse geri gittiğinde ya da gitmediğinde birden en kötü şeyleri yazmaya başlar, resmen sizi soğuturdu hisseden. Etrafındakiler hisseyi satardı fakat sonra hisse tekrar düzeldiğinde bakardık satanlar satmış bu abi aynen devam ediyor aynı hissede. Aslında içindekini döküyordu ama bunun etrafındakilere zararı oluyordu. Kısaca aman dikkat edin böylelerine, kötü insanlar değiller belki ama sizi kötü etkilerler, her gün karşınızda olmasın böyle kişiler.
Peki abi sen sadece Polyannaları mı etrafında tut diyorsun derseniz, emin olun devamlı olumsuz olmasındansa Polyannaları etrafınızda tutmanız çok daha yararlı olacaktır :)
4.Bütün hisselere yorum yapanlardan uzak durun.
Bu önerim özellikle sosyal medya için.Böyle tipleri illa görüyorsunuzdur, portföyünde hangi hisse var belli değildir, her gün hangi hisse yükseliyorsa veya popülerse onun hakkında yorum yapar, fiyat hedefleri verir, onu över. Böylece çok takipçi de toplar :)
Her şirkete yorum yaparlar ama hiç bir şirkete tam anlamıyla hakim değildirler. Detayları bilmezler, genel geçer şeylere göre 2-3 cümleyle "analiz" yaptık zannederler.
Bu kişilerin ise size şöyle bir zararı oluyor. Sizin bir portföyünüz var. Bu kişiye baktığınızda her gün yükselen hisseleri övdüğünü görürsünüz, ve bu insanı öyle bir psikolojiye sokar ki tüm hisseler gidiyor bir benim elimdeki hisse gitmiyor diye düşünmeye başlarsınız. Böylece sizi portföyünüzdeki hisseleri satmaya ve devamında da al-sat işlemleri yapmaya teşvik eder.
Hisselerinizi başta güzel seçin, derinlemesine araştırın, öğrenin. Sonra lütfen hissenize güvenin, daldan dala atlamayın.
5.Endeks/Döviz/Emtialara her gün yorum yapanlardan uzak durun.
Başta da söylemiştim, ne kadar fazla "gereksiz" bilgi o kadar fazla kafa karışıklığıdır. Siz şirketlere yatırım yapıyorsunuz, başta araştırmanızı yapmışsınız, şirketleri seçmişsiniz. O zaman madem bu şekilde bir yatırıma karar verdiniz, neden başka konularla kafanızı yoracaksınız?
Emin olun sizin bunlarla işiniz yok. Hele her gün size destek direnç anlatıp kısa vade hareketleri tahmin etmeye çalışanlarla hiç işiniz yok.
Böylelerini boşa takip etmeyin, aynı şekilde sizi kısa vade hareketlere zorlarlar. Psikolojinizi boşuna yormuş olursunuz.
6.Sizin gibi yatırım yapan "Olumlu" arkadaşlarınızla bir grup kurun.
Benim en çok faydasını gördüğüm konudur. Sizin gibi hisse biriktiren, aynı yatırım tarzına sahip olduğunuz kişilerle bir grup kurun. Artık sosyal medya var, bu tarz kişilere ulaşmanız daha kolay. Böyle bir grubunuz olsun ve olumlu kişiler olsun bunlar. Böylece hisseler düştüğünde, kriz durumlarında birbirinize destek olursunuz. Aranızdan biri moral olarak düşerse diğerleri onu kaldırır. Kriz durumlarında, derin düşüşlerde bir bakarsınız etrafınızda hisse fiyatının düşmesine sevinenler, hisseleri toplayanlar var, böylece sizde krize üzülmeyi bırakıp eldeki paranızla hisse almaya çalışırsınız.
Kriz anlarında ortak olduğunuz şirketlerin gelecek beklentilerini, neden bu şirketlerin hisselerini aldığınızı, neden tutmanız gerektiğini konuşur, birbirinize hatırlatır, böylece daha sağlam durursunuz.
7.Hala daha kanınız kaynıyorsa portföyünüzün belli bir kısmını kısa vade işlemlere ayırıp nefsinizi doyurun.
Bazen yukarıdaki tüm şartları yerine getirseniz bile karakterinizden dolayı ekrandan uzak kalamazsınız. Al sat işlemleri yapmak istersiniz. Kısaca kanınız kaynar. Böyle durumlar için önerim portföyünüzün en fazla %20sini bu tarz işlemlere ayırmanız. Bu %20lik kısımla kısa vadeli işlemler deneyin, aklınızda ne varsa onları yapın, kısaca nefsinizi doyurun. Eğer bu işlemlerde başarılı olursanız ettiğiniz karı kalan uzun vade kısma aktarırsınız. Yok zaten başarılı değilseniz en azından elinizden bu %20lik kısım gider, tüm portföyü batırmamış olursunuz :) Ama sonuçta kendinizi eğitin, nefsinizi terbiye edin, uzun vade yatırım yapacaksanız bunlar şart.
Evet önerilerim bu kadar. Aklıma geldikçe yeni maddeler de ekleyebilirim ama gerçekten bunları yaparsanız işiniz çok daha kolaylaşır.
Hem hayatınıza hem psikolojinize hem cebinize zararlı olacak kişilerden uzak durun 👍
ALPER ÜNSAL GÜNDOĞDU
https://twitter.com/alperunsalg
