Yazıyı Aziz Serin yazdı. Eline sağlık.
Aziz beye ulaşmak için twitter linki;
https://twitter.com/azizserin75
------------------------------------------------------------------------------
Şirketlere ortak olurken nelere bakıyorsunuz gibi klasik sorular çok
soruluyor. Bu konuda fırsat buldukça kısa kısa bilgiler sunmak
istiyorum. Daha doğrusu kendi uyguladığım yöntemlerden bahsetmek
istiyorum.
Çok önemli bir ayrıntı ile başlamak istiyorum, amaç şirkete ortak olmak
ise bu anlatacaklarım geçerlidir ama kısa vadeli işlemler ile trade eden
biri için bu anlatacaklarım anlamsız kalabilir.
Ortak olduğunuz şirketin paylarını satın alırken hisse fiyatı ile
aldığınızı düşünmeyin. Hisse fiyatının 3 lira yada 15 lira olmasının
hiçbir önemi yoktur. Çünkü siz şirkete PİYASA DEĞERİ üzerinden ortak
oluyorsunuz. Piyasa değeri içinde elbette hisse fiyatı da vardır ama
burada kullanılan fiyat şirketin toplam değerinin 1 paya eş düşen
fiyatıdır, her gün ekranlarda gördüğümüz bu fiyat ise şirketin toplam
değerinin bir payına verilen fiyatır. Piyasa değeri ise hisse fiyatının,
şirketin ödenmiş sermayesi ile çarpılması sonucu ortaya çıkan toplam
değer rakamıdır.
Örnek olması açısından #arclk için güncel piyasa değerini bulalım.
Hisse fiyat x ödenmiş sermaye = piyasa değeri 30,92 x 675.728.000 = 20.893.509.760 TL PİYASA DEĞERİ.
O halde anlıyoruz ki cari fiyatı olan 30,92 ile 1 Lot Arçelik hissesi
aldığımızda yaklaşık 21 milyar liralık bir şirketin 1 adet payını almış
oluyoruz.
Peki Arçelik yaklaşık 21 milyar lira gibi bir değerden satılıyorsa acaba
rakip şirketler kaç lira değerden satılıyor. Yine örnek olması adına
#vesbe şirketine bakalım.
35,52 x 190.000.000 = 6.748.800.000 TL PİYASA DEĞERİ.
Aradaki farkı fark ettiniz mi?
Hisse fiyatı 30,92 olan şirketin 1 lot hissesini almak için toplamda
yaklaşık 21 milyar lira ödedik. Öte yandan hisse fiyatı 35,52 lira ile
daha yüksek olan başka bir şirketin 1 lot hissesini almak için yaklaşık 7
milyar lira para ödemiş olduk.
Arada çok ciddi fark var değil mi? Bir şirketin değeri 21 milyar lira, diğerinin değeri ise 7 milyar lira.
Tabi bu durumda daha ucuz olan VESBE şirketini almak daha mı akıllıca
olur sorusu sorulur… Fakat bu sorunun cevabı tek başına buradaki ucuzluk
ile yanıtlanamaz. Bu piyasa değerleri bu şirketlerin ne kadarlık öz
varlıkları karşılığında veriliyor (PD/DD) veya hangi şirket ne kadar
satış yapabiliyor, ne kadar kar üretebiliyor gibi ana sorular var.
PD/DD oranı piyasada çok kullanılan bir rasyodur, şirketin öz varlığının kaç katı piyasa değeri olduğunu hesaplar.
Yine aynı şirketler üzerinden örnekler ile devam edelim.
Arçelik şirketinin piyasa değeri 20.893.509.760 TL ise Öz sermayesi ise
12.698.817.000 TL olduğuna göre PD/DD = 1,65 dir. Demek ki bugün
Arçelik şirketini 30,92 TL fiyattan aldığımız zaman öz sermayesinin 1,65
katı fiyattan almış oluyoruz.
Aynı işlemi Vesbe şirketine uyguladığımızda ise piyasa değeri
6.748.800.000 olduğuna göre Öz sermayesi ise 2.363.993.000 TL olduğuna
göre PD/DD = 2,85 sonucuna ulaşıyoruz. Demek ki Vesbe şirketinin 35,52
TL fiyat ile 1 payını almak istediğimizde bu şirketin öz sermayesinin
2,85 katını ödemek durumunda kalıyoruz.
O halde Arçelik şirketi öz sermayesinin 1,65 katına satılıyor, Vesbe ise
öz sermayesinin 2,85 katına satılıyorsa sizce hangi şirket daha
ucuzdur? Bu sonuca göre elbette Arçelik şirketi daha ucuzmuş diyebiliriz
ama bu cevap bir şirkete ortak olmak çok yetersizdir, bir şirketin ucuz
olup olmadığını tespit etmenin çok daha farklı ve fazla yolları var.
Bunları da anlatmak istiyorum.
Şirketlerin satışları ile de ucuz yada pahalı olduğu test edilebilir.
Şöyle ki,
Bunu hesaplamak için şirketin piyasa değerinin, toplam satışının kaç
katı olduğunu ölçmemiz gerekiyor. (Toplam satıştan kasıt, son bir yıllık
satış rakamıdır)
Arçelik şirketi yaklaşık 20.893.509.760 TL piyasa değeri ile son bir
yılda 35,903.877.000 TL satış yapmış ise, PD/NS (piyasa değeri / net
satış) 20.893.509.760 / 35.903.877.000 = 0,58
Demek ki şirketin piyasa değeri 0,58 oran ile yıllık satış rakamının yarısından biraz fazla bir rakama denk geliyor.
Aynı işlemi Vesbe şirketine yaparsak 6.748.800.000 TL piyasa değeri ile
son bir yılda 8.015.373.000 TL satış yapmış ise, 6.748.800.000 /
8.015.373.000 = 0,84 PD/NS oranı sonucuna ulaştık. O halde Vesbe
şirketinin piyasa değeri ise yıllık cirosunun 0,84 katı bir rakama denk
geliyor...
Şimdi buraya kadar iki ayrı rasyo ile şirketlerin ucuz yada pahalılığını
ölçmeye çalıştık. Şimdi tekrar bu bilgilendirmenin başına dönün lütfen
ve her gün ekranlarda gözümüze sokulan hisse fiyatının anlamsızlığını ve
asıl olanın şirketin piyasa değeri olduğunu fark etmenizi sağlayacak
olan bu yazdıklarımı tekrar okuyun.
Bu bilgilendirmenin devamında yine aynı şirketler üzerinden farklı
kriterler ile şirket incelemesine örnek olabilecek bilgilendirmeye devam
edeceğim.
En son kaldığımız yer olan satışlar üzerinden piyasa değeri ölçerken
şirketlerin satış gücünü aktif devir hızı ile başka şekilde de test
edeceğiz. Adım adım temel analiz yapmaya devam edeceğiz.
Buraya kadar olan kısımlar ile ilgili anlaşılmayan yada eksik kalan kısımlar varsa soru cevap yapabiliriz…
Buraya kadar olan kısımdan sizlerin neler anladığınızı geri dönüşler
sayesinde az çok anladım, olumlu anlamda faydalanan çok insan olduğunu
gördüm ama benim de anlam veremediğim durumlar da oldu. Ben burada
konunun daha anlaşılır olması amacı ile iki farklı şirketi güncel
bilanço değerleri ve güncel cari fiyatları ile kıyasladım ki okuyanlar
ve öğrenmek isteyenler tekrar pratik yaparlarken güncel rakamlar
üzerinde çalışsınlar ve aynı zamanda anlattıklarıma piyasanın tavrını da
eklesinler diye. Amacım hiçbir şekilde bir şirketi övmek yada diğer
şirketi eleştirmek değildir. Ki kıyasladığım iki şirket de ARCLK ve
VESBE zaten sektörde çok başarılı olan şirketlerdir. Ayrıca ben
eleştirsem ne olacak, fiyatı mı düşecek yada yükselecek? Yani benim
böyle etkimin olması bence mümkün değildir ama bazı bilinçsiz insanlar
öyle bir hale gelmiş ki twitterda yazan az çok ağzı laf yapan birinin
hisse fiyatları üzerinde etkili olabileceğini sanıyor, sanırım hep böyle
olduğunu iddia edenleri okuduklarından dolayı böyle bir algıya
kapılmışlar. Yok arkadaşlar, bu tür koca koca şirketlerin fiyatları
benim yazdıklarımdan dolayı düşmez yada yükselmez, emin olabilirsiniz…
Lütfen, rica ediyorum bu akışı yeni okuyanlar da böylesi garip bakış
açılarını dile getirerek motivasyonumu bozmasınlar çünkü ileriki
bölümlerde de bir şirketin diğer şirkete göre üstün yada eksik yönleri
olacaktır. Her bir tespitte bir şirket kötüymüş, diğeri iyiymiş sonucu
çıkartmayın, bu eksik yada olumlu yönlerinin daha sonra toplamına göre
karar vereceğiz.
Umarım anlaşmışızdır 
Devam edelim...
En son şirketlerin satışları ile piyasa değeri arasında bir ölçüm
yapmıştık. Şirketlerin piyasa değeri, cirosuna göre ne kadar düşükse bu
konuda o kadar ucuzdur demiştik. Aynı zamanda bu satış rakamları ne
kadar anlamlıdır diye de sorgulamak lazımdır.
Şöyle ki;
AKTİF DEVİR HIZI diye bir rasyo var. Net satışlar (yıllık satışlar) /
Toplam Aktifler olarak hesaplanır ve şirketin satışları aktiflerinin kaç
katıdır diye ölçüm yapar. Burada amaç bir şirketin satışlarında toplam
varlıklarının etkinliğini ölçmektir. Basit bir örnek vermek gerekirse X
şirketinin 10.000 lira varlığı var ve yıllık 20.000 lira satış
yapıyorsa 20.000/10.000= 2 aktif devir hızına sahiptir. Y şirketi ise
100.000 lira varlığı ile 150.000 lira satış yapıyor diyelim.
150.000/100.000=1,5 devir hızına sahiptir. Demek ki X şirketi
aktiflerine göre 2 kat daha yüksek satış yapabiliyorsa bu konuda daha
başarılıdır diyebiliriz. Burada amaç aynı zamanda şirketlerin satış
gücünü ölçerken rakamsal değerlerden ziyade oransal değerlerini de
görebilmektir. Görüldüğü gibi X şirketi 20.000 liralık satış yaparken Y
şirketi 150.000 liralık satış yapıyor ama aktif devir hızı olarak X
şirketi daha başarılı.
Bu rasyoyu şimdi Arçelik ve Vesbe şirketlerine uygulamadan önce bir
ayrıntı vermek istiyorum. Burada hesaplanan toplam varlık rakamı olarak
sadece son dönemin rakamını baz almak yerine önceki yılın aynı dönemine
ait olan toplam varlık rakamını da hesabın içine ilave etmemiz
gerekiyor, iki dönemin toplamının ortalamasını baz alarak daha sağlıklı
bir sonuç alacağız.
ARCLK yıllık satış rakamı 35,903.877.000 TL
Toplam varlıkları ise 2020/09 döneminde 45.143.249.000 TL ve 2019/09 döneminde ise 32.941.720.000 TL olduğuna göre
45.143.249.000 + 32.941.720.000 = 70.084.969.000 /2= 39.042.484.500 TL ortalama Varlık rakamı bulduk.
O halde aktif devir hızını bulmak için 35.903.877.000 TL /
39.042.484.500 = 0,92 oranını elde ettik. Yani arçelik toplam
varlıklarının %92 si kadar satış yapabiliyor.
VESBE şirketi için ise yıllık satış rakamı 8.015.373.000 TL dir. Toplam
varlık ortalaması ise 2020/09 döneminde 6.792.936.000 TL ve 2019/09
döneminde ise 4.730.134.000 TL olduğuna göre varlık ortalaması
11.523.070.000 TL / 2 = 5.761.535.000 TL dir.
O halde 8.015.373.000 / 5.761.535.000 = 1,39 ise Vesbe şirketi toplam varlıklarının %139 u kadar satış yapabiliyor.
Şimdi burada anlamamız gereken sonuç, VESBE nin satış gücü daha
yüksektir. Çünkü elinde bulundurduğu aktiflerine
(bina-makine-arsa-ticari alacakları vs) göre daha yüksek oranda satış
yapıyor..
Şimdi buradaki sonucu bir önceki analizde uyguladığımız PD/NS rasyosu ile ilişkilendirelim.
PD/NS: arclk 0,58 vesbe 0,84 idi ve arclk daha ucuz demiştik…
Aktif devir hızı ise arclk 0,92 ve vesbe 1,39 ise burada anlamamız
gereken sonuç, satış gücü daha yüksek olan VESBE nin 0,84 PD/NS ile
fiyatlanması normaldir. Çünkü VESBE nin satış performansı daha iyi
fiyatlanmayı hak ediyor. Bu durumda VESBE bu konuda pahalıymış tezi
çürümüş oldu
Peki bu iki şirketin kıyaslanması burada bitti mi hemen gidip VESBE mi alalım?
Tabi ki değil
ben hangisini tercih edeceğime henüz karar veremedim. Bir sonraki
analizde ise aktif devir hızı rasyosunu net kar marjı ile birleştirip
aktif karlılık rasyosu sonucuna bağlayacağız. Ve iki şirket arasındaki
fark daha bariz ortaya çıkmaya başlayacak… Bilmeyen ve öğrenmek
isteyenler tekrar tekrar okursa ve buradaki bilgileri başka şirketler
üzerinde de tekrarlarsa konu daha anlaşılır olur. Ve lütfen bu bilgileri
paylaşın ki çok kişi faydalansın…
Arkadaşlar bu bilgiselde verdiğim bilgilerle alakalı aldığım geri
dönüşlere göre en anlaşılmayan konunun kaydırılmış yıllık hesaplama
olduğunu görüyorum. Kaydırılmış yıllık satışlar veya diğer adı ile son
bir yıllık satışlar veya karlar nasıl hesaplanır bunu izah etme ihtiyacı
duydum.
Son bir yıllık ciro veya kar dediğimiz rakam, hakikaten de son bir yılda oluşan rakamların toplamıdır
son bir yıl ise, dört çeyrek dönemden oluşmaktadır. Malumunuzdur
şirketler yılda dört defa bilanço açıklarlar, mart sonu 1. çeyrektir,
haziran sonu 2 çeyrektir, eylül sonu 3. çeyrek ve aralık sonu 4.
çeyrektir. Gelir tabloları ise genelde 1.Ç + 2.Ç+ 3.Ç + 4.Ç olarak
yayınlanır, yani örneğin haziran sonunda 2.çeyrek dönemini açıklayan
şirket mart döneminde açıkladığı sonuçlar ile haziran döneminde oluşan
rakamları toplayarak yayınlıyor. Şu an en son açıklanan bilançolar ise 9
aylıklar olarak son 3 çeyreğin toplamıdır.
Şimdi, biz 9 aylık verileri görürken son bir yıllık rakamlara nasıl
ulaşabiliriz onu tarif edeceğim ve lütfen bilmeyenler burayı iyi
kavrasın, vallahi özel mesajlardan bu soruya cevap vermekten gına geldi,
bilesiniz )
Gelir tablosunda şu an 9 aylık verileri görebildiğimize göre bu rakam
demektir ki son 3 çeyreğin toplamıdır, bir yıllık veriye tamamlamak için
bir çeyreklik daha veriye ihtiyacımız vardır, bu bir çeyreklik veri ise
2019 yılının son çeyreği olmalıdır ki seri olarak bir yıla tamamlanmış
olsun. Yani 2020 yılının 3 çeyreğini zaten şu an 9 aylık veri olarak
görebiliyorsak ve 2019 yılının da son çeyreğini alırsak tam 1 yıllık
veriyi elde etmiş oluyoruz.
Peki bu 2019 yılının son çeyrek verisini nasıl elde ederiz?
Şöyle elde ederiz; 2019/12 dönemi verisinden, 2019/09 verisini çıkarttığımız zaman 2019 yılının son çeyreğini almış oluruz.
Bu örneği Arçelik şirketinin satış rakamları üzerinde uygulayalım.
ARCLK: 2020/09 dönemine ait satış rakamı 27.537.812.000 TL dir. (3 çeyreğin toplamı)
2019/12 satış rakamı ise 31.941.773.000 TL ve 2019/09 satış rakamı ise
23.575.708.000 TL olduğuna göre, 31.941.773.000 - 23.575.708.000 =
8.366.065.000 TL rakamını bulduk, bu rakam 2019 yılına ait son çeyreğin
satış rakamıdır ve bize lazım olan 1 çeyreklik rakamdır. Bu rakamı 2020
yılının 3 çeyreklik (9aylık) rakamına ilave ettiğimiz zaman toplamda 4
çeyreklik yani 1 yıllık satış rakamını bulmuş olacağız.
O halde 27.537.812.000 + 8.366.065.000 =35.903.877.000 TL son bir yıllık (kaydırılmış yıllık) satış rakamıdır...
Umarım anlatabilmişimdir
Bir not daha ilave edeyim, yarın bir gün farklı dönemlerin de
kaydırılmış yıllığını hesaplarken sakın ha yine önceki yılın son
çeyreğini alarak hesaplamayın, örneğin şimdi 9 aylıklar henüz
açıklanmamış olsaydı ve 6 aylık bilançoları görüyor olsaydık bu durumda
elimizde sadece 2 çeyreklik (altı aylık) veri olacaktı, bu defa önceki
yılın da son 6 ayını (son iki çeyreğin toplamını) alıp bir yıla
tamamlamamız gerekiyor.
Bunu yapmak için de şöyle yapardık; 2020/06 satış rakamını not aldık diyelim.
2019/12 - 2019/06 = son 2 çeyrek dönemin toplamıdır.
2020/06 + Son iki çeyreğin toplamı = son bir yıllık (kaydırılmış yıllık) satış rakamıdır.
Net kar rakamları içinde aynı şekilde hesaplayabilirsiniz...
Bir önceki analizde aktif devir hızı rasyosunu işlemiştik ve şirketin
satış gücünü oransal olarak ölçmüştük. Kısaca hatırlatmak gerekirse,
şirket satışlarında aktiflerini ne kadar verimli kullanabiliyor bunu
görmüş oluyoruz.
Şimdiki konumuz ise NET KAR MARJI…
Her şirketin net kar marjı farklı olabiliyor, çünkü her şirketin maliyet
yapısı (sabit giderleri) ve faaliyet giderleri farklı olabilir. Örneğin
Bimaş’ın mahalle arasında bodrum kat bir dükkana ödediği kira ile
Migros’un bir avm de ödediği kiranın metre kare birim fiyatı aynı
değildir. (Burada adı geçen şirketleri övmek yada yermek gibi düşüncem
yoktur, konunun anlaşılması için örnek verilmiştir) Dolayısıyla
giderleri daha az olan şirketin net kar marjı da yüksek olur. Bimaş
büyümesini daha çok kendi kaynakları ile finanse ederken Migros büyümek
için yabancı kaynak kullanabilir ve bu da Migros şirketinin finansal
giderlerini arttırarak net kar marjının düşük kalmasına sebep olabilir.
Örnekler daha da çoğaltılabilir fakat konunun anlaşılması için bu iki
örnek dahi yeterlidir. Burada görmek istediğimiz durum ise net kar marjı
yüksek olan şirket daha makbul olandır. Demek ki giderleri daha düşük
olan şirket daha avantajlı olacaktır. Çünkü iki şirketin de 100’er lira
satış yaptığını varsayarsak giderleri (maliyetleri, faaliyet
giderleri-ve finansal giderleri) daha yüksek olan şirketin net kar majı
düşük kalacaktır ve rakamsal olarak aynı satışı yapsa dahi net kar marjı
düşük olan şirketin net kar rakamı da düşük kalacaktır. A şirketin net
kar marjı %15 olsa, B şirketinin net kar marjı %10 olsa 100’er lira
satış yapan iki şirketten A şirketin kar rakamı 15 lira iken B şirketi
10 lira kar etmiş olacak. Burada da yine rakamsal değerlerden öte
oransal değerin etkinliği daha fazla olduğundan oransal değerleri tespit
etmemiz gerekiyor. Net kar marjını tespit etmek için net kar rakamını
satış rakamına bölmek gerekiyor. Kar rakamı 15 lira olan şirketin satış
rakamı da 100 lira ise 15/100 = 0,15*100=%15 net kar marjı sonucuna
ulaşmış oluruz.
Yalnız burada da kar rakamını ANA ORTAKLIK PAYLARI NET KAR rakamı
üzerinden ve kaydırılmış yıllık olarak hesaplarsak bence daha sağlıklı
bir sonuç elde ederiz. Çünkü bazı şirketlerin bazı dönemlerde kar marjı
yüksek olurken bazı dönemlerde düşük kalabiliyor, bu tür sorun
olabilecek durumları daha sürdürülebilir halde görebilmek için
kaydırılmış yıllık (son bir yıllık) olarak hesaplamak daha doğru bir
yaklaşım olacaktır.
Başta incelemeye aldığımız ARCLK ve VESBE şirketleri üzerinde çalışmaya devam edelim.
ARCLK şirketinin son bir yıllık satış rakamını 35.903.877.000 TL olarak
tespit etmiştik, son bir yıllık kar rakamı da 1.924.352.000 TL olduğuna
göre
Arçelik şirketinin net kar marjını bulmak için:
1.924.352.000 TL / 35.903.877.000 TL = 0,05359 * 100 = 5,36 % net kar marjı
Vesbe şirketinin net kar marjını bulmak için de yine yıllık satış ve
yıllık kar rakamılarını bulalım ve net kar marjını tespit edelim.
832.720.000 TL / 8.015.373.000 TL=0,1038 * 100= 10,39 % net kar marjı.
Şimdi görüldüğü gibi Arçelik sattığı her 100 liralık üründe 5,36 TL kar
ederken VESBE ise 10,39 TL kar edebiliyor. O halde net kar marjında da
VESBE şirketinin ARCLK şirketinden daha başarılı olduğunu tespit etmiş
olduk.
Son iki rasyomuzu toparlarsak
Aktif devir hızı Net kar marjı
ARCLK 0,92 5,36
VESBE 1,39 10,39
Burada her iki rasyoda da bir şirketin üstünlüğü bariz şekilde görülüyor
ama başka sektörlerde farklı şirketleri incelerken bu iki rasyonun
ikisinde de farklı şekilde üstün olan şirketleri görebilirsiniz. Yani
bir şirketin aktif devir hızı yüksek ama net kar marjı düşük kalabilir
ya da tam tersi… İşte böylesi durumlarda bu iki rasyoyu aktif karlılık
adı altında birleştirerek tek sonuç elde edebiliriz.
Bunu yapmak için de AKTİF DEVİR HIZI * NET KAR MARJI = AKTİF KARLILIK
formülünü kullanabiliriz. Böylece şirketin satış gücü ve kar marjını tek
sonuçta birleştirmiş olacağız.
O halde ARCLK şirketinin aktif karlılığı: 0,92 * 5,36 = 4,93
VESBE şirketinin aktif karlılığı: 1,39 * 10,39 = 14,44
DEMEK Kİ VESBE ŞİRKETİ ELİNDE BULUNDURDUĞU TOPLAM AKTİFLERİNE GÖRE DAHA
YÜKSEK ORANLI SATIŞ YAPABİLİYOR, SATIŞLARINDA DAHA YÜKSEK ORANLI KAR
ELDE EDEBİLİYOR VE BU KAR RAKAMI YİNE ELİNDE BULUNDURDUĞU AKTİFLERİNE
GÖRE DAHA YÜKSEK ORANLI GERÇEKLEŞİYOR.
Buraya kadar üç farklı rasyo işlemiş olduk ve bu üç rasyoyu herhangi bir
sektördeki tüm şirketlere uygulasak sektördeki satış gücü ve net kar
marjı ve aktif karlılığına göre öne çıkan şirketi de tespit etmiş
oluruz. Tabi ki yatırım yapmak adına sonuca varmak için bu üç rasyo yine
yetersiz kalacaktır, borçluluk oranı ve öz sermaye karlılığı olarak iki
rasyo daha işleyeceğiz ama öncelikle bu üç rasyoyu iyice özümsemek
gerekiyor. Bu yüzden bu üç rasyoyu farklı sektörlere uygulayarak burada
paylaşırsanız hem pratik yapmış olursunuz hem de yanlış hesaplamalarınız
olursa bu yanlışları düzeltiriz.
Şimdi sizlerden bu tür paylaşımlar bekliyorum…
Sizlerden üzerinde çalıştığınız sektörleri paylaşmanızı bekliyorum dedim
ama paylaşım yapan kimse olmamış. Hiç kimse çalışmadı mı yoksa?
Peki o zaman biraz beyin fırtınası yapalım. Belki bu konuya katılım sağlanır.
Burada önemli bir ayrıntıya dikkat çekmek istiyorum. Toplam aktif
karlılığı yüksek olan şirket buraya kadar olan analizde elbette daha
başarılı olan şirkettir. Fakat bu şirketlerin önceki dönem/lerde bu
oranı kaçtı acaba? Örneğin son bilanço dönemi olan 2020/09 döneminde
Arçelik 4,93 ve Vesbe 14,44 oranlarındaydı. Ama eğer bir önceki dönemde
Arçelik 3 aktif karlılığı varken 4,93 oranına yükselmişse ve Vesbe de 16
aktif karlılıktan 14,44 oranına düşmüşse?
Bu durumda nasıl bir bakış açımız olmalı?
Sektörel incelemelerde sonlara yaklaşıyoruz. Amacımız sektörün en
başarılı şirketini seçmek. Şimdiye kadar yaptığımız analizlerin özeti,
AKTİF DEVİR HIZI ile sektöründe toplam varlıklarına kıyasla satış gücü
en yüksek olan, NET KAR MARJI ile satışlarından en yüksek karlılığa
ulaşabilen ve AKTİF KARLILIK ile aktiflerine kıyasla en yüksek karlılık
sağlayan şirketi bulmaya çalıştık. Tekrar hatırlatmakta fayda görüyorum
ki bu rasyolarda ortaya çıkan son değerlerin daha da anlamlı olabilmesi
için en azından öne çıkan şirketin geçmiş bir kaç döneminde bu
rasyoların seyri nasıldı bunu da görmek gerekir.
Bakacağımız yeni rasyo BORÇLULUK ORANI dır. Borçluluk oranına çeşitli
yöntemler ile bakılabilmektedir öz sermaye ile kıyaslama yapılabilir,
finansal borç, ticari borç ayrımı yapılarak çeşitli varyasyonlar ile
bakılabilir ama bunlar detaylar olduğu için benim tercihim ilk önce
toplam borç ile toplam varlıkları kıyaslayarak borçluluk oranına
bakılması yönündedir. Daha sonra şirket özelinde inceleme yapılırken
detaylara bakılabilir elbette. Bu yüzden borçluluk oranını TOPLAM
BORÇLAR (Kısa vadeli + Uzun vadeli) / TOLAM VARLIKLAR şeklinde
hesaplamamız gerekiyor.
Bu durumda ARCLK şirketinin son açıklamış olduğu 9 aylık bilançosunda
toplam borcu 32.237.820.000 TL ve toplam varlığı da 45.143.249.000 TL
olduğuna göre bu şirketin borçluluk oranı %71,4 dür.
VESBE ise toplam borcu 4.428.943.000 TL olduğuna göre ve toplam varlığı da 6.792.936.000 olduğuna göre %65,2 dir.
Burada dikkat ettiyseniz borç rakamının az olması yada çok olmasını
kıyaslamıyoruz, öyle bir kıyas yapsaydık zaten 4 milyar lira borç ile 32
milyar lira borç rakamlarını kıyaslamaya gerek yoktu. Biz burada borç
rakamının toplam aktiflere oranını kıyaslamış olduk. Bu sayede şirketin
toplam varlıklarının ne kadarı borç ve ne kadarı öz sermayesinden
oluşuyor, bunu görmüş oluyoruz ve normal şartlarda bakıldığında
şirketlerin zayıf karnının yüksek borçluluk olduğu gerçeğini de kabul
edersek bu rasyo gerçekten de hayati öneme sahip bir rasyodur. Borçluluk
oranlarında sektörel değişiklikler olsa da genelde %50 oranları normal
kabul edilebilir bir oran olarak görülür. Büyüyen şirketlerde ise bu
oran %70 oranlarına kadar dahi kabul edilir. Bunlarla beraber cari oran
ve aynı zamanda şirketin yıllık esas faaliyet gelirleri de şirketin bu
borç altında ezilip ezilmeyeceğine dair ipuçları verir, bu oranlarla
beraber detaylı incelemelerde bunlara da bakmak yararlı olur.
Fakat öte yandan bazı durumlarda borç oranının yüksek olması da hoş
görülebilecek bir durum olabilir. Bu iki farklı bakış açsını izah etmem
gerekirse;
Borç rakamının içeriği oldukça önemlidir ve az önce bahsettiğim finansal
borç veya ticari borç ayrımı işte burada önem kazanır. Finansal borç
oranının yüksek olması şirketleri çok daha zorlayan borçlardır çünkü
genelde bu borçlar bankalara olan kredi borçlarıdır ve ödeme vadesi
geldiğinde mutlaka ödenmelidir ya da şirket ödeyemediği bu borcu yeniden
yapılandırılarak ekstra faiz gideri üstlenmek durumunda kalır. Bu
durum tabi ki hiç istenmeyen bir durumdur ve bu şekilde yeniden
borçlanarak borç ödemeye çalışan şirketler genelde zayıf olan
şirketlerdir. Ve zaten ilk yaptığımız rasyo analizlerinden de
geçemezler, bu sayede bu şirketler ile uğraşmak durumunda kalmayız fakat
bu detayların bilinmesi elbette faydalı olacaktır. Öte yandan bir detay
daha paylaşmak istiyorum, bazı durumlarda finansal borç artışı şirkete
fayda da sağlayabilir. Tam da içinde bulunduğumuz bu dönem, vereceğim bu
örneğe çok uygun bir denemdir. Şöyle ki; bizim şuan açıklanan
bilançolarımız 9 aylıklardır ve 9 aylık bilanço döneminde ve 6 aylık
bilanço döneminde de faizler kaba taslak yıllık %10 civarlarındaydı,
güncel faiz oranları ise yine kaba taslak %20 civarındadır. Ve şu son
aylarda yaşanan dolarizasyondan dolayı emtia fiyatları oldukça yüksek
oranlarda artışlar yaşadı. Şimdi böylesi bir dönemde 6 aylık
bilançosunda ve 9 aylık bilançosunda yüksek oranlı finansal borç edinmiş
olan bir şirket aldığı bu kredi ile stok arttırmış ise veya yeni bir
yatırım yapmış ise ve düşük fiyatla edindiği stoklarını şimdilerde
satıyorsa veya yatırımlarını şimdi devreye sokarak geri dönüşüm sağlamış
ise bu tür şirketler şu an çok ciddi avantaj elde etmiş olurlar. O
halde 6 aylık ve 9 aylık dönemde finansal borcunu arttıran ve buna
karşılık stoklarını da arttıran şirketleri incelemek sanırım faydalı
olur Burada işin özü; finasal borç artışı her zaman olumsuz bir durum değildir.
Aynı şekilde toplam borçluluk oranının yüksekliği de her zaman olumsuz
bir durum olarak görülmemelidir. Çünkü şirket belki de ciddi bir yatırım
sürecine girmiştir ve bu yüzden borçluluk oranı yüksek olabilir,
yatırımları bittiğinde ciddi karlar elde edebileceği durumlar varsa bu
yüksek borçluluk oranı hoş görülebilir. Piyasa dahi böyle yüksek
borçluluk oranı ile yatırım yapan şirketleri bazen daha olumlu
fiyatlayabiliyor, bu konuda çok örnek şirketimiz var.
Tüm bunları üst üste koyduğumuzda her yüksek borçluluk oranını olumsuz
olarak değerlendirmemek gerektiğini düşünüyorum. Önemli olan borcun
içeriğidir ve bu borçlanmayı şirketin nerelerde kullandığı önemlidir ve
şirketin bu borcu ödeyebilme gücü önemlidir.
Bu rasyodan sonra öz sermaye karlılık oranına da değineceğiz ve böylece sektörel incelemeyi tamamlamış olacağız.
Sektörel incelemenin son rasyosuna geldik. ÖZ SERMAYE KARLILIĞI...
Formülü Net kar (kaydırılmış yıllık) / Öz sermaye şeklindedir. Burada
dikkat edilmesi gereken bir husus var, hem net kar rakamında hem de öz
sermaye rakamında ANA ORTAKLIĞA AİT olan rakamları baz alacağız. Bu
ayrım her şirkette olmayabilir ama varsa mutlaka ana ortaklığa ait olan
rakamları kullanmak gerekir. Öz sermaye karlılığı işletmeye ortaklarının
koydukları sermaye karşılığında ne kadar kar elde ettiklerini, yani her
bir birim sermaye karşılığında kaç birim kar yaratıldığını gösteren
rasyodur. Oranın yüksek olması şirketin başarılı olduğunu gösterir ve
diğer bir kıstas ise bu oranın yıllık faiz getiri oranından yüksek
olması gerekir. Neticede şirketin toplam varlıklarından toplam
borçlarını düşersek elde kalan net varlığı bu rakam ise, şirket de bu
rakamı riske edip ticarete girmiş ise, yetinmemiş halka açılmış ve borsa
üzerinden ortaklıklar kurmuş ise ortaklarına bu para karşılığında
mevduat getirisinden fazla kazanç sunmalı ki tüm ortaklarında riske
girmesine karşılık hak ettikleri kazancı sağlamış olsun. Mevduat
getirisinden daha az öz sermaye karlılığı sunan şirketlere ortak
olmaktansa (anlamlı, özel bir sebebi yoksa) sabit getirili risksiz bir
alana yatırım yapmak daha akıllıca olur, bu durumda tek riskiniz
enflasyon olur. Bu yüzden bu rasyo oldukça önemli bir göstergedir ve
ortak olduğumuz şirketlerde bu rasyoyu dikkate almamız elzemdir.
Bu rasyoyu incelerken dikkat edilmesi gereken başka bir husus ise şu
dur; borçluluk oranı yüksek olan şirketlerin öz sermaye rakamı düşük
kalır ve hal böyle iken çok az kar etmiş olsalar dahi öz sermaye
karlılığı yüksekmiş gibi sonuç çıkar. Bu yüzden bu rasyoyu incelerken
borçluluk oranlarını da göz önünde bulundurmak gerekir.
Şimdi incelemekte olduğumuz iki şirketin öz sermaye karlılık oranlarına bakalım.
ARCLK yıllık kar kar rakamı 1.924.352.000 / öz sermayesi 12.698.817.000 =0,1515 * 100 = %15,15
VESBE yıllık kar rakamı 832.720.000 / öz sermayesi 2.363.993.000 =0,3525 * 100 = %35,22
VESBE %35,22 ile %15,15 olan ARCLK den çok daha başarılı bir yıl
geçirmiş, ortaklarına her 1 TL karşılığında %35,22 oranında kar
ettirmiş, kar derken buradaki kar rakamı hisse fiyatı üzerinde oluşan
yükselişten sağlanan kar değil, şirketin elde ettiği gerçek-somut
kar'dan bahsediyorum
Şimdi bu sonuca ulaştıktan sonra hemen gidip VESBE şirketine ortak olalım mı?
Üzülerek bildirmeliyim ki buna karar vermek için tüm bu yaptığımız çalışmalardan aldığımız sonuçlar yetersiz kalacaktır
Biz şimdiye kadar yaptığımız çalışmalar ile son dönemde sektöründe
başarılı olan şirketi seçtik ve sadece son dönem sonuçlarına bakarak bir
karar vermek bence çokta sağlıklı olmaz.
Bahse konu şirketin acaba bir kaç dönemdir bu rasyolardaki seyri nasıldı
diye de kontrol etmekte fayda vardır çünkü eğer güncel öz sermaye
karlılık oranı %35 olan VESBE nin önceki dönemde bu rasyosu eğer %40 ise
ve şimdi düşüş göstermişse ve buna karşılık %15 olan ARCLK daha önce
%10 ise ve şimdi artış trendine girmiş ise burada BAŞARILI OLAN ŞİRKET
İLE BAŞARILI OLACAK OLAN ŞİRKET farklılaşabilir. Bu yüzden analiz
ettiğimiz bu 5 rasyoyu son bir kaç çeyreğe uyarlayıp şirketlerin son
dönemlerindeki gidişatlarını da görürsek daha doğru kararlar veririz
diye düşünüyorum. En azından son bir kaç çeyreğin rasyolarını alt alta
dizerek bakabiliriz. Biz burada örnek olması için sadece iki şirketi
kıyasladığımız için yine sadece iki şirketin bu rasyolarında son 3
çeyrek dönem sonuçlarına bakalım. Ama sizler isterseniz incelediğiniz
şirketlerin çok daha eski dönemlerini de göz önünde bulundurabilirsiniz.
Yukarıdaki tabloyu incelediğinizde ne gördünüz?
En azından gidişatı daha iyi olan şirket daha net görünmeye başlamıştır diye düşünüyorum.
Tek tek bütün rasyoların büyüme hızlarını oranlayarak incelediğimizde
olumlu gidişatı olan şirketi şimdi daha net görebileceğimizi
düşünüyorum.
Şimdi sadece son döneme bağımlı kalmadan tek tek tüm rasyoların gidişatını gözden geçirelim.
NET KAR MARJI BÜYÜMESİNDE HANGİ ŞİRKET DAHA İYİ
AKTİF DEVİR HIZI BÜYÜMESİNDE HANGİ ŞİRKET DAHA İYİ
AKTİF KARLILIK BÜYÜMESİNDE HANGİ ŞİRKET DAHA İYİ
BORÇLULUK ORANINDA HANGİ ŞİRKET DAHA İYİ
ÖZ SERMAYE KARLILIĞINDA HANGİ ŞİRKET DAHA İYİ
İşte şimdi en can alıcı noktalardan birine geldik
Ben tüm bu anlattıklarımdan sonra yönlendirici olmamak adına kendi düşüncemi belirtmek istemiyorum.
Sizce sektöründe başarılı olan ve başarılı olmaya aday olan şirket hangisidir?
Tüm bu sonuçlardan sonra artık başarılı olan ve başarılı olma yolunda
ilerleyen şirketi tespit ettik fakat işimiz hala bitmedi, çünkü bu
başarı olmuş, bitmiştir artık ve çok büyük oranda bu başarılı görülen
geçmiş dönemler güncel hisse fiyatına da yansımıştır, bu noktadan sonra
yapmamız gereken ise başarılı olan şirket aynı başarısını devam
ettirebilecek mi? Yoksa sektördeki X şirket yaptığı yeni yatırımlar ile
ya da yaptığı yeni anlaşmalar ile daha mı başarılı olacak? Hangisi
satışlarını daha çok arttırabilir? Hangisi daha çok kar edebilir?
Hangisi Öz sermayesini daha çok arttırabilir? Yani işin özü ve asıl olan
ve daha da zor olan kısım şimdi başlıyor, bu ZOR OLAN KISIM İSE GELECEK
DÖNEMLERDİR arkadaşlar.
Şirketlerin gelecekte oluşturacağı olası satış rakamlarını ve kar
rakamlarını bir şekilde öngörmeli ve tahminlerde bulunmalıyız.
Bu öngörü ve tahminleri yapabilmek için ise sektörü ve şirketi yakından
tanımalıyız, yatırım yapmayı düşündüğümüz şirketin faaliyet raporlarını
kesinlikle okumalıyız, varsa analist sunumlarını okumalıyız, sektörle ve
şirketle ilgili haberleri taramalı ve okumalıyız ki gelecek dönemlere
dair şirket hakkında fikirlerimiz olabilsin.
İşte bu noktadan sonra da öğrendiğimiz bu rasyoları tahminlerimiz olan
satış ve kar rakamlarına göre şimdiden oluşturup gelecek dönemde de
başarılı olma ihtimali yüksek olan şirketleri şimdiden sahiplenebilelim.
Tüm bu çalışmaları yaptıktan sonra ortaya çıkan şirkete uygun fiyatla ve
aynı zamanda gelecek dönemlere göre de iskontolu olduğuna inandığımız
bir fiyatla ortak olabilirsek ne mutlu bize
Farklı bir konuya hemen geçmek istemiyorum ama bu şekilde kurulan
ortaklığın temeli o kadar sağlam olur ki emin olun borsa düşmüş ya da
yükselmiş umurunuzda olmaz, tüm bu çalışmalar sonunda ortaya çıkan
şirkete olan güveniniz sayesinde huzurla ortaklığınızı/yatırımınızı
sürdürürsünüz çünkü biliyorsunuz ki şirketiniz büyümeye devam ediyor ve
emin olun ki yıllardır borsanın değişmeyen gerçeği, kar eden ve
karlarını arttırarak devam ettiren şirketler elbette hak ettiği fiyatı
da gelir... Ve böylesi analizler sayesinde siz de çalışmalarınız
sonucunda ortak olmaya karar verdiğiniz şirketlere yaptığınız
yatırımlarınızın karşılığını almış olursunuz, bunun keyfini alabilmeyi
tüm bu yazdıklarımı okuyanların yaşamasını canı gönülden dilerim...
Saygılarımla
Aziz Serin
