Kaya Çilingiroğlu'nun Borsa Tecrübesi

Borsagündem Kaya Çilingiroğlu'yla röportaj yapmış.Ben ilk duyduğumda ne alaka dedim.Fakat okuyunca borsada ne kadar geçmişi olduğunu anladım.
Böyle röportajları okuyunca herkesin hep aynı yere vardığını görüyorum.Baştan al-sat yapıp kaybetmeleri ve zamanla borsanın kumar değil de yatırım yeri olduğunu görmeleri.
Bu zamana kadar eklediğim yazıların anafikri bu röportajda da mevcut.

------------------------------------------------------------------------------------

 "Çöldeki vaha gibi bir yer burası, İstanbul’un içinde bir orman. Kemer Golf & Country Club’ta, göz alabildiğine yeşilin hükümranlığı içinde gidiyorum, yürüyorum. Birazdan borsa dünyasının önemli bir ismiyle, Kaya Çilingiroğlu’yla buluşacağız. Onu sabah golfünde yakalıyorum. Bir vuruş daha yapıyor tepeden aşağıya doğru, sonra kesiyor oyununu. Mini atış parkurunun yanı başındaki kafede oturuyoruz.

Baştan söyleyeyim bir kere nazik ve sıcak bir insan Kaya Bey. Öyle bazen fotoğraflarında yüzüne yansıyan sertlikten eser yok; gözlerinin içi gibi yüzü de gülüyor. Sonra konuşkan, kısaca ‘evet’ ya da ‘hayır’ demeden, dobra dobra anlatıyor.
Röportajı ilk teklif ettiğimizde, “Ben borsacı değilim ki!” itirazını hatırlıyorum da şimdi söylediklerini duyunca, yanılmadığımızı, Türkiye’nin önemli hisse yatırımcılarından biriyle karşı karşıya olduğumuzu daha iyi anlıyorum. “Hisse yatırımcısı” diyorum çünkü, Kaya Çilingiroğlu kendisine, “Borsacı” veya “Oyuncu” denmesinden hoşlanmıyor.
Türk borsasının etkili ve usta bir hisse yatırımcısıyla ne konuşulması gerekiyorsa soruyorum. Dünden bugüne bomba gibi cevaplar geliyor. Tasarruf sahiplerine çok kritik önerilerde bulunuyor. Günlük al sat için bir borsacının elinde olmasını gereken paranın miktarını duyunca şaşırıyorum. Faiz için tavrı çok net. Tıpkı borsadaki spor kulüplerine olan bakışı gibi.
Sırlarını açıyor; borsa hayatını değiştiren dünyaca ünlü yatırımcıyı; borsaya kimin teşvikiyle, nasıl girdiğini; o gün portföyünü yöneten günümüzün ünlü borsacısının kim olduğunu ardı ardına sıralıyor. Üstelik isimleri gizlemeden. Kaybettiklerini, kazandıklarını dile getirirken 1993’te ilk 300 bin dolarla girdiği İMKB’den kaç dolarla çıktığını da söylüyor. Dinlerken bile heyecanlanıyorum. Eminim okuyunca siz de büyük keyif alacaksınız.
Ama en başta itiraf etmem gereken bir şey var ki, yatırımcılıktaki ustalığıyla yarışır bir başka başarıya sahip; spor. 5 yaşında jimnastikle başlayan bu inanılmaz serüvende; yüzme, tenis, kayak, squash, basketbol, futbol, derken uzun bir süredir yaptığı golfle dopdolu olan bir hayat onunki. Önce yüreğini, sonra vitrinini ödüllerle, şampiyonluklarla, gurur madalyalarıyla süslemiş bir enerji... Aynı zamanda sigortacılıktan reklamcılığa, spor yorumculuğundan proje yaratmaya girişimci bir ruh içindeki. İşin sırrı ise matematik zekasında gizli. Kanıta ihtiyaç yok; kişilik, eğitim, sporcu kimliğinin ittifakında mücadeleci, zaferi koklayan, asla yılmayan bir karakter.
İşte böylesine güçlü bir isim, kaybederse direnen, kazanmayı öğrenen, okuduğu bir kitapla borsa hayatına yeniden şekil veren ve borsayı ilk kez konuşan işadamı Kaya Çilingiroğlu karşınızda. Artık ‘biz’ yokuz, sadece ‘o’ ve çok konuşulacak, çok düşündürtecek ‘kaya’ gibi cevapları var…

 

1994 KRİZİ 270 BİN DOLARIMA MAL OLDU
Borsa Gündem: Borsayla ne zaman tanıştınız? Ailenizde borsayla ilgilenen başka biri var mıydı?
Kaya Çilingiroğlu: 1993 yılı... Tansu Çiller’in Başbakan olduğu dönemdi. Global Menkul Değerler’e 300 bin dolar para yatırdım. Sonra hepimizin bildiği 1994 krizi çıktı ve o para bana sadece 30 bin dolar olarak geri döndü. İşte borsayla tanışmam böyle oldu…
Ailemde başka borsacı yok. Ben çok girişimci biriydim ve paramı büyütmek adına borsada oynamaya karar verdim. Global Menkul Değerler’in sahibi Mehmet Kutman arkadaşımdı. Onun tavsiyesiyle borsada yatırım yapmaya karar verdim. Ancak krize yakalandık. O zaman portföyüme bakan kişi de bugün Türkiye’nin en büyük borsacılarından biri olan Cem Kalyoncu’ydu. Cem Bey o zaman Global Menkul’ün çalışanıydı. Mehmet Bey “Paranı Cem yönetsin” demişti. Ancak krize yakalandık ve kaybettim. Tabii bu olanların Cem Bey’le bir ilgisi yok, kriz sebep oldu. Daha sonra 1998-1999 yılları arasında bizzat kendim borsayla ilgilenmeye başladım. Al-sat yapmaya başladım ve bu yüzden ciddi paralar kaybettim. Ama belki de bu sayede hisse senedi yatırımının nasıl olması gerektiğini öğrendim. Warren Buffett’ın hayatını okumaya başladım ve nerelerde yanlış yaptığımı öğrendim. Ondan sonra da asla al-sat yapmadım.

GÜNLÜK ALIM SATIM YAPMAK İSTİYORSAN ELİNDE EN AZ 50 MİLYON DOLAR OLMALI
-Hep böyle mi gitti? Borsada hiç kazanamadınız mı?
Kaya Çilingiroğlu: Kazandım elbette. 1999-2000 yıllarında iyi kazançlar elde ettim. Elimde bir tarafa koyacağım, değerlendiremeyeceğim bir para olursa hisse senedi alırım. Hisse senedini insanlar yanlış yorumluyorlar; borsayı bir oyun olarak görüyorlar. Borsada günlük alım satım yapabilmek için elinizde minimum 50 milyon dolarınızın olması lazım. Çünkü borsanın bir mevcudiyet sebebi var. Halka açık şirketler var. Şirketler neden halka açılır? İnsanlar neden hisselerini alır? ‘Kârlı bir şirkete ortak olun ve yılsonunda o kârdan temettü alın’ diye. Borsanın asıl anlamı budur.
Elinde ufak birikimi olanlar borsayı yanlış değerlendiriyor, sağdan soldan tüyolar alıyorlar. Zaten tüyolar sokağa indiyse size ‘geçmiş olsun’ demektir. Warren Buffett, bildiğim kadarıyla 20-30 yıla yakın elinde Coca-Cola hissesi tutmuş bir yatırımcıydı. Sıfırdan gelmiş bir adam. Markette günlük hiç alışveriş yapmamışsa doğru olan onun yaptığıdır.

 

TÜYO VERSEM HER GÜN, VERMESEM BİR GÜN KÜFREDERLER
-Sizden de tüyo isteyenler oluyor mu?
Kaya Çilingiroğlu: Benden arada sırada tüyo, hisse önerisi istiyorlar. Kabul etmiyorum. ”Tüyo verirsem her gün küfür edeceksin, vermezsem bir gün küfür edersin” diyorum. Birinden tüyo alıp borsacılık yapmak çok yanlış bir şey. Borsanın ana kuralları vardır. Bunlardan biri, elinizde bir iki yıl hiç dokunmayacağınız bir paranız varsa hisse senedi alırsınız. Bu hisse senedi düşebilir ya da çıkabilir; zamana endeksli bakacaksınız. Bilanço okumayı herkes biliyor artık. İnternet var. Kârlı ve büyüyen şirketler var. Türkiye’nin büyüdüğü ortamda şirketler de büyüyor. Alırsınız hisse senedini, bekler ve yılsonunda temettüsünü alırsınız. Düştüğü zaman heyecanlanmayın. Asla ve asla hisse senedi düştüğünde ekrana bakmayın. Bu birinci kural. İkincisi krediyle işlem yapmayın. Üçüncüsü de BİST 30 kâğıtlarının dışına çıkmayın.
Mesela adam ne iş yapıyor? Kıbrıs’ta kumarhanesi var ve bir turizm şirketi. Gidip bunun hisse senedi alınır mı? Alınmaz. Ama Koç Holding mesela; her yıl büyüme oranı yüzde 8-10. Garanti Bankası ya da İş Bankası varken niye gidip diğer kâğıdı alayım?
Kısaca yatırımcı sağlam bir hisse senedi alır ve beklerse her zaman çok iyi para kazanır. Ama “Üç ay sonra bir yere ödemem var, elimde de bu kadar bir para var, ben bununla hisse senedi alıp üç ayda kâr edeyim” dersen bu iş olmaz. Yatırımcılar en çok böyle yanılıyor.

ELİMDEKİ TÜPRAŞ HİSSELERİNİ BOŞALTTIM, ERTESİ GÜN…
-Ama kısa vadeli al-sat yapıp kazananlar da var…
Kaya Çilingiroğlu: Elbette var. Ama oransal baktığınızda yüzde 10-15’i geçmez. Biraz da kumarbaz ruhlu bizim insanımız. Çabuk ve çok kazanmak istiyorlar. Bakıyorsunuz faizler yüzde 8’lerde. Bu oranlardan bir kâğıdı elinizde tutsanız iki mislini kazanma şansınız çok yüksek bir ihtimal. Bir yıl dayan arkadaş. 2 yıl boşta, hiçbir yere ödemeyeceğiniz bir paranız varsa onunla hisse senedi almanızı tavsiye ederim. Ama asla kredi kullanmayın. Al-sat da yapmayın. Portföyünüzde sadece bankacılık sektörü de olmasın; otomotiv ve sanayi hisselerini de yatırımcılara tavsiye edebilirim.
Ben önemli bir borsacı değilim. Ama zaman içerisinde yaşayarak, kaybederek öğrendim. Matematiği çok güçlü olan bir adamım. Bu yüzden ‘Bu işi yaparım’ dedim. Tabii o dönemlerde ismimiz çıktı. Bir de üstüne kriz oldu. Borsada öyle üçkâğıtlar döner ki ekstreleriniz başka büyük oyunculara fakslanır. Hiç unutmam, elimde müthiş bir Tüpraş kâğıdı vardı. Bir gün portföyünü çok iyi bildiğim bir borsacı arkadaşımla yemek yedim. Tüpraş için “Sat, bu kâğıttan hiçbir şey olmaz” dedi. Tabii o zamanlar ben de tüyolar alıyordum. Elimdeki tüm Tüpraş hisselerini boşalttım. Tüpraş hisseleri ertesi gün tavan yaptı. Demek ki takip ediliyormuşuz, sayılıyormuşuz. Ama artık böyle değil; borsa yükseldi, rakamlar büyüdü. Tek tek Tüpraş hisselerini saymak zor.

BORSADA OYNAYAN KUMARBAZ PARAYI BİR ŞEKİLDE BULUR
Borsagundem.com-O dönemdeki borsayla bugünkü arasında başka nasıl değişimler söz konusu?
Kaya Çilingiroğlu: O zaman 15-20 milyon liralarla tahtaları indirip kaldırabiliyordunuz. Şimdi 200 milyonla bile yapamazsınız bu işi.  Çünkü borsada artık rakamlar ve hacim çok büyüdü. Yabancı yatırımcıları ağırlığı var. Gerçi bizim zamanımızda yabancıların payı çok daha yüksekti. Adamlar Noel’e doğru pozisyonlarını boşaltıp gider, Türkler baş başa kalırdı. Sen de 3-5 lirayı tırnaklarınla kazanmaya çalışırdın. Bu yüzden enteresan üçkâğıtçılıklar da olurdu. Çünkü insanlar o kadar kumarbaz ruhluydu ki, günlük alışveriş yapanlardan bahsediyorum, açgözlülerdi. Türkiye’de borsanın iyi denetlenmediğini düşünüyorum, BİST Başkanı’nın daha  dikkatli olması gerekiyor. Çünkü borsada çok şeyler duyuyorum. O dönemlerde intihar eden insanlar oluyordu. O dönem dediysem, 5-6 yıl öncesinden bahsediyorum. Halka açık şirketler ve patronları manipülasyon yapan insanlarla bir olup halkı kandırıyorlardı. Akmerkez’e gidersin, “Şu kâğıdı al, merak etme” derler. Papermoon’a girersin sana tüyo sorarlar. “Ne yapacaksın oğlum, tüyo zaten Papermoon’a gelmişse yanmışsınız” derdim. Onlar da “Abi dün 1.000 liraya aldım, bugün 1.500 lira oldu” derlerdi. İyi de bu kâğıdını aldığın şirket neye göre değerleniyor, ne alıyor, ne satıyor? Ondan sonra “Yandım anam diye dolanırlar” ki, iş işten geçmiş olurdu?
Ama çok enteresandır borsada oynayan kumarbaz parayı bir şekilde buluyor. Kahvede kumar oynayan adam kaybeder, bakarsın üç gün sonra yine parayla gelir. Borsacılar da bir şekilde parayı buluyor. Beni hisse senedi yatırımcısı gibi düşünün; bir hisseye inanırsam alır, sektörüne bakarım. Mecbur değilim banka hissesi almaya. Bunun birçok alternatifi olabilir. Uzun vadede yatırım yapar ve o parayı unuturum.

ŞU ANDA ENERJİ HİSSE SENEDİ ALINABİLİR, ÇÜNKÜ ZARAR ETMEYECEK BİR SEKTÖR
-Bilinçli bir yatırımcı nasıl davranmalı? Küçük yatırımcıya neler önerirsiniz?
Kaya Çilingiroğlu: Borsaya yatırdığınız parayı arsa almış gibi düşüneceksiniz ve unutacaksınız. Mesela inşaat sektörü hızlı giden bir ülkede çimento fabrikalarının kâğıdını alırsınız. Türkiye’de istikrarlı büyüyen şirketler var. İş Bankası, Garanti Bankası, Koç Holding, Sabancı Holding gibi… Şu anda enerji hisse senedi alınabilir, enerji zarar etmeyecek bir sektör. Çünkü devletin alım garantisi var. Üstelik illa BİST’ten bir kâğıt almak zorunda değilsin. Mesela Gazprom diye bir şirket var dünyada; git onun kâğıdını al. Bu olaya artık global olarak bakıp daha aklı başında işler yapılması gerektiğini düşünüyorum.

100 KİŞİDEN 90’I SPK’DAN CEZA ALDI, BEN ALMADIM
-Bu anlattıklarınızdan yatırımcıların hala çok bilinçsiz olduğunu çıkarabilir miyiz?
Kaya Çilingiroğlu: Evet, borsada oynayanların yüzde 90’ı bilinçsiz ve bilmeden oynuyorlar. Adamın üç kuruş parası var, 2 bin lira maaş alıyor, benden tüyo soruyor. Üzülüyorum. Benden tüyo sorduğuna göre herhalde 10 bin lirası var, muhtemelen de bir süre sonra ona ihtiyacı olacak. Tüyo alarak bu parayla borsada oynamaya çalışıyor. Ben kimim biliyor musun, beni tanıyor musun? “Kaya Bey iyi biliyor” diyor. İyi ama ben bu işi neye göre iyi biliyorum? Bugün birçok yatırımcı bilinçsiz olarak borsada oynuyor. Ben 20 yıldır borsada oynuyorum. Bugün borsayla ilgilenip de SPK’dan ceza almamış kişi sayısı çok azdır. 100 kişiden 90’ı SPK’dan ceza almıştır. Hem de meşhur isimler ceza almıştır. Ama ben bir kere bile ceza almadım. Çünkü saçma sapan işlere girmedim.
Benim yanıma şu an cezaevine girmiş veya çıkmış birçok insan geldi. Niye? Çünkü ben tanıdık bir simayım, insanlar benim söylediklerime inanır. Ama ben bu tür işlere hiç girmedim, ‘kolay para kazanayım’ demedim. Bu yüzden de bir kere bile ceza almadım. Hayatım boyunca da felsefem bu oldu. Çok zengin olmadım ama en azından ismim hala para eder. Kimse çıkıp “Kaya beni dolandırdı” diyemez.

PARAM OLSA İMARSIZ ARSA VE HİSSEYE YATIRIRIM
-Tasarruflarınız nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kaya Çilingiroğlu: Şu an değerlendirecek kadar tasarrufum yok. Ama kullanmayacağım bir birikimim olsa yüzde 50’sini imarsız arsaya, yüzde 50’sini de hisse senedine yatırırdım. Tabii imarsız arsadan kastım, ileride bir şekilde imara açılacak olan arsa. İmara açıldığında değerinin yanına bir sıfır daha koyuyor o arazi. Ama imarlı arsa aldığınızda, çok uygun fiyata da alsanız uzun vadede yüzde 25-30 kazanırsınız. Faize karşı olduğum için bankaya para koymam."

 

Berrin Uyanık Bekar - Borsagundem.com